Over de positie
In multiculturele en multireligieuze samenlevingen speelt de botsing van verschillende morele overtuigingen en de vraag naar hun bronnen een belangrijke rol. Individuen kunnen zich baseren op openbaring voor hun morele houvast of verwijzen naar wat als universele morele principes worden beschouwd. Hoe kunnen moreel begrip en dialoog plaatsvinden te midden van zo’n diversiteit aan stemmen, vooral nu polarisatie en terugtrekking toenemen? Is het mogelijk om uit te gaan van een gedeeld moreel kompas voor de mensheid?

Deze vragen hebben diepe historische wortels. Veel oude denkers behandelen de relatie tussen goddelijke of geopenbaarde morele wetten en een universele wet die alle mensen zelfstandig kunnen begrijpen. Deze relatie tussen geopenbaarde en universele moraliteit is ook een terugkerend thema in vele Joodse teksten uit de Hellenistische en Romeinse periode, waaronder de late geschriften van het Oude Testament en het Nieuwe Testament.

Elk van deze teksten onderzoekt dit thema op eigen wijze. Zo vergelijkt Philo van Alexandrië de Wet van Mozes met de Stoïcijnse Natuurwet en portretteert hij de wijze als een kosmopoliet die zich conformeert aan de Natuur. Jezus Sirach verbindt de Wet van Mozes met wijsheid als een universeel ethisch principe. Andere teksten zien een universeel gedeelde moraliteit aan het einde der tijden, wanneer alle naties zich tot de God van Israël wenden. De apostel Paulus biedt weer een andere visie: hij ziet de Wet van Mozes als een ethische leidraad, maar niet als een vereiste voor degenen die tot de God van Israël willen behoren.

Dit project heeft tot doel inzichten te ontsluiten uit Joodse en christelijke literatuur van 300 v.Chr. tot 300 n.Chr. die kunnen bijdragen aan hedendaagse reflecties op geopenbaarde en universele moraliteit, met name met betrekking tot het idee van een goddelijke oproep of transcendentie van het Goede. Hedendaagse denkers neigen er vaak toe de transcendente of geopenbaarde aard van moraliteit te minimaliseren of beschouwen geopenbaarde moraliteit en natuurlijke rede als onverenigbaar. Antiek-Joodse auteurs benaderden deze concepten echter anders. Door de originele manieren waarop zij een moraliteit formuleerden die zowel transcendent als universeel is te onderzoeken, wil dit project bijdragen aan hedendaagse discussies die grotendeels deze oude bronnen hebben genegeerd. De focus ligt hierbij op de spanning tussen geopenbaarde en universele moraliteit. Om dit te bereiken, zal het project verschillende perspectieven rondom deze relatie vergelijken in relevante oude Joodse en vroegchristelijke geschriften met hedendaagse theologische en filosofische benaderingen van het transcendente Goede, zoals kosmopolitisme en mondiale ethiek (global ethics).

Binnen dit bredere kader kunnen kandidaten specifieke onderzoekslijnen ontwikkelen, waaronder (maar niet beperkt tot):

• de relatie tussen apocalyptiek, eschatologie en geopenbaarde en universele moraliteit in oude teksten en nu
• het concept ‘wijsheid’ als geopenbaarde of universele bron van moraliteit in oude geschriften en de connectie met de deugdethiek
• kosmopolitisme als filosofisch, religieus en politiek principe in oude teksten en hedendaagse discussies
• ethisch universalisme en particularisme in het antieke Jodendom en vroege christendom, vergeleken met moderne reflecties op mondiale ethiek

Kort samengevat bevordert dit project een kritische dialoog tussen antiek-Joodse en vroegchristelijke bronnen en hedendaagse filosofische en theologische perspectieven op het begrijpen van moraliteit als zowel geopenbaard als universeel. Op deze manier draagt het bij aan theologische reflecties op de transcendente aard van het Goede als een vitale en potentieel verenigende bron van moraliteit.

Dit onderzoeksproject maakt deel uit van het bredere Moral Compass Project aan de Protestantse Theologische Universiteit, dat sinds 2018 loopt. Het Moral Compass Project observeert een paradoxale co-existentie van moralisme en morele verlegenheid in het huidige publieke discours en heeft tot doel theologische concepten van ‘goddelijke wet’ of het Goede als transcendent, gevormd door de westerse gedachtegeschiedenis, opnieuw te doordenken. Een dergelijk transcendent Goed zou kunnen dienen als een pool waarnaar ons voorgestelde gedeelde morele kompas wijst: het biedt richting, hoewel we het misschien nooit volledig bereiken. Wat zou het betekenen om dit transcendente karakter van het Goede opnieuw te onderzoeken? Hoe verhoudt een transcendent Goed zich tot het ‘goede’ dat individuen op eigen kracht kunnen ontdekken en ervaren? Het project omvat deelprojecten die fundamentele thema’s behandelen (deugd, natuurwet, onthechting), grote vragen (de openheid van ons wereldbeeld, de rol van God als persoon) en specifieke morele kwesties (euthanasie, gezin, vrijheid van meningsuiting). Dit voorgestelde project integreert op unieke wijze perspectieven uit de Bijbelse en Joodse Studies met die uit de theologie en filosofie/ethiek.

Wat vragen wij?
een masterdiploma in Theologie, Filosofie, Religiewetenschappen, Semitistiek, Klassieke Talen of een verwant vakgebied.

• goede beheersing van het Hebreeuws, Grieks en Aramees, met aantoonbare ervaring met het bestuderen van primaire bronnen in deze talen. Kennis van andere Semitische talen (zoals Ge‘ez) is een pre
• ervaring met onderzoek op het snijvlak van Bijbelse Studies of Joodse Studies en Filosofie of Systematische Theologie, of een aantoonbaar vermogen om dergelijk interdisciplinair onderzoek te ontwikkelen
• vermogen om samen te werken en verbanden te leggen tussen je eigen onderzoek en dat van andere onderzoekers binnen het Moral Compass Project, zowel binnen als buiten de Protestantse Theologische Universiteit
• uitstekende mondelinge en schriftelijke beheersing van de Engelse taal
• mondelinge en schriftelijke beheersing van de Nederlandse taal is een pre

Dienstverband voor bepaalde tijd: Maximaal vier jaar.

Wat bieden wij?
De Protestantse Theologische Universiteit biedt goede arbeidsvoorwaarden met aandacht voor flexibiliteit en (persoonlijke) ontwikkeling. Je ontvangt een tijdelijk dienstverband voor de duur van maximaal vier jaar voor 1 fte of maximaal vijf jaar voor 0,8 fte. Startdatum: zo spoedig mogelijk, maar uiterlijk 1 februari 2025.

Het salaris start bij € 2.872 bruto per maand op basis van een fulltime dienstverband (schaal P [promovendi] cao Nederlandse Universiteiten). Het vakantiegeld bedraagt 8% en de eindejaarsuitkering 8,3%. Er zijn volop trainingsmogelijkheden voor persoonlijke en professionele ontwikkeling.

Protestantse Theologische Universiteit

Wij zijn de PThU. De Protestantse Theologische Universiteit. Verbonden met de Protestantse Kerk in Nederland onderzoeken wij de bijdrage van Schrift, christelijke tradities en geloofspraktijken aan het vinden van zin, gerechtigheid en heil. Vanuit deze bezieling leiden wij mensen op tot theoloog in de rol van gemeentepredikant, geestelijk verzorger of academisch onderzoeker. Mensen die net als wij zowel diep geworteld als breed georiënteerd zijn, scherp van geest en rijk aan spiritualiteit. Mensen die anderen kunnen helpen met levensvragen als: wie ben ik, waar kom ik vandaan en hoe leid ik een goed leven?

Meer informatie
Voor meer informatie over onze organisatie, zie www.pthu.nl.

Voor vragen over de positie kun je contact opnemen met de voorzitter van de Benoemingsadviescommissie en eerste promotor van dit project, dr. Bärry Hartog (pbhartog@pthu.nl).

Voor vragen over het Moral Compass Project, kun je contact opnemen met de directeur van het MCP en tweede promotor van dit project, prof. dr. Petruschka Schaafsma (epschaafsma@pthu.nl).